Santout a rae edo o vont en dour, ha n’en doa ket traezh dindan e zreid, met lec’hid.
C’hoarvezhout a ra a-wechoù, war aodoù Breizh pe Bro-Skos, m’o kerzhout a izelvor war an aod, pell diouzh ribl ar mor, un den, beajour pe pesketour, en em rent kont a-daol-trumm m’emañ abaoe nebeut o vale gant poan awalc’h. Emañ an traezh dindan e dreid, evel peg ; Stagañ ‘ra ar koarell outañ ; n’eo ket traezh ken eo, met glud. An aod a zo sec’h-korn, met, da bep kammed a raer, al louc’had laosket war he lerc’h, a-boan savet an troad, a garg a zour. Al lagad, a-hend-all, n’en deus dammwelet kemm ebet ; an draezhenn zivent a zo plaen ha sioul, an traezh en deus an hevelep arvez, netra da zigemmañ an tachennoù start diouzh ar re wak ; neñvad bihan laouen ar morc’hwen a gendalc’h da lammat tousmac’hus dindan treid an tremeniad. An den a heuilh ec’h hent, a gerzh dirazañ, a bouez war an douar, a glask tostaat ouzh ribl ar mor. N’eo ket nec’het. Nec’het gant petra ? Ha daoust da se e kred santout ennañ un dra bennak, evel ma greskfe pouez e zreid da bep kammed. Sankañ ‘ra a zaou pe dri meutad. Sur a-walc’h n’emañ ket war an hent mat ; chom a ra a-sav evit ‘n em reterañ. A daol trumm e sell ouzh e dreid : aet int diwar-wel. Goloet g’an traezh. Disankañ ‘ra ‘nezho diouzh an traezh ha klask distreiñ war e gil, ‘pezh a ra ; sankañ ‘ra donnoc’h c’hoazh. An traezh a dizh ec’h ibil-troad, ‘n em dennañ ‘ra ha ‘n em deurel war an tu kleiz, an traezh a dizh e gof-gar, ‘n em deurel a ra war an tu dehou, an traezh a dizh ec’h arzelloù. Neuze, gant ur spont dilavarus, ec’h anzav ma ‘z eo en em lakaet en ur bouktraezhenn, hag en deus dindanañ ar metoù spontus ‘lec’h ma ne c’hell ket kerzhout an den muioc’h ma ne c’hell neuial ar pesk. Stlepel a ra e vec’h, m’en deus unan, skañvaat a ra, evel ul lestr en argoll ; re ziwezhat eo dijà, emañ an traezh a-us e benndaoulin.
Krial a ra forzh, hejañ ‘ra e dog pe e vouchouer, gounid a ra an traezh muioc’h-mui warnañ. Ma ‘z eo an aod dizarempred, ma ‘z eo an douar re bell, ma ‘z eo re vrudet fall ar bank-traezh, ma ‘n eus haroz ebet war an tro-dro, echu eo evitañ, kondaonet eo da gontraezhiñ. Kondaonet d’an douaridigezh spontus-se, hir, difazius, diguñvadus, imposubl da zaleal pe da hastañ, a bad eurioù, hep fin ebet, a bak ac’hanoc’h a-sav, dieub ha yac’h-pesk, a denn ac’hanoc’h dre an treid, ha, da bep strivad a glaskit ober, da bep youc’hadenn, a sach ac’hanoc’h izeloc’h c’hoazh, a seblant kastizañ ho harzded gant ur stardadenn kreñvoc’h-krenvañ, a lak an den da vont e-barzh an douar en ur leuskel dezhañ an holl amzer ret da sellout ouzh an dremwell, ar gwez, ar maezioù glas, moget ar c’hêriadennoù er blaenenn, hent ar listri war ar mor, al lapoused o nijal hag o kanañ, an heol, an oabl. Ar c’hontraezhadur a zo ar bez deuet da vezañ mare-lanv, o sevel diouzh goueled an douar etrezek un den bev. Pep munutenn a zo ur sebelierez didrugarez. Ar reuzeudig a glask azezañ, ‘n em adsevel, ruzañ ; pep fiñvadenn a zesach anezhañ donnoc’h c’hoaz’h en douar. Adsevel a ra ha sankañ ; ‘n em santout a ra gouelediñ ; yudal a ra hag aspediñ, choual d’ar c’hoabrennoù ha gweañ e zivrec’h. Emañ deuet an traezh betek e gof ; tizhout a ra e beultrin. Eus an den ne chom nemet un hanter-gorf. Sevel a ra e zaouarn, ha teurel leñvadennoù fuloret ha krizañ ec’h ivinoù war an aod, o klask derc’hel peg d’al ludu-se, ‘n em harpañ ‘ra ouzh e zaouilin evit en em dennañ kuit diouzh ar gouin gwak se, difronkañ ‘ra frenezius; an traezh a gendalc’h da bignal. An traezh a dizh e zivskoaz ; an traezh a dizh e goug ; n’eus nemet e vizaj a zeu war-wel. E veg a daol ur youc’hadenn ziwezhañ. An traezh a leugn anezhi : peoc’h. An daoulagad a sell, ur wech c’hoazh, an traezh a serr anezho : noz. An tal a zigresk tamm ha tamm. Ur pennad blev a gridienn a-us an traezh, un dorn a zeu war- wel, a doull gorre an aod, a fiñv, a firbouch, a-raok mont diwar-wel. Steuzidigezh hirisus un den.
Ar marc’heger a-wechoù a gontraezh gant e varc’h ; ar charretour a gontraezh gant e garr ; pep tra a ya d’ar goueled dindan an aod. Ar beñseadenn,met pas en dour ; an douar eo, a veuz an den. An douar, treantet g’ar meurvor, a zeu da vezañ un trap. ‘N em ginnig a ra evel ur blaenenn, ha digor ‘vel ur wagenn. An islonk en deus kement a drubarderezh !
Diwar Viktor Hugo : Ar Reuzeudien
LL
- Un danevell embannet en niverenn 692 – d’ar 14 a viz Gwengolo 2018.
KOUMANANTIÑ : AMAÑ
